الحشد الشعبی ( بسیج مردمی عراق )

اَلْحَشْدُ الشَّعْبی یا بسیج مردمی عراق به نیروهای شبه‌نظامی داوطلب عراقی اشاره دارد که در سال ۱۳۹۴ش (۲۰۱۵م) برای مقابله با حملات داعش به شهرهای عراق سازمان‌دهی شدند. حشد شعبی، در پاسخ به دعوت دولت عراق و آیت‌الله سیستانی مرجع شیعه، در نجف، در قالب نیرویی نظامی در کنار ارتش تشکیل شد. نیروهایی از طوایف و قومیت‌های مختلف عراقی در آن حضور دارند.

ابومهدی المهندس معاون حشد الشعبی بود. او در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش به همراه قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس در یک عملیات تروریستی توسط دولت امریکا به شهادت رسید.

زمینه پیدایش

حشد الشعبی به نیروهای بسیج مردمی در عراق اشاره دارد که در واکنش به حملات داعش به مناطقی از عراق تشکیل شد. در سال ۲۰۱۳ گروه داعش (دولت اسلامی عراق و شام) تأسیس شد. این گروه در ۹ ژوئن ۲۰۱۴ (۱۹ خرداد ۱۳۹۳) به شمال عراق حمله کرد و شهر موصل و برخی از مناطق این کشور را تصرف کرد^[۱] و پس از آن، اماکن اسلامی به‌ویژه مساجد و آرامگاه‌های مقدس را تخریب کرد.^[۲] [۳] در واکنش فعالیت این گروه حشد شعبی شکل گرفت. «حَشْد» به معنای جماعت، گروه و جمعیت است^[۴] و «شَعْب» به معنای گروهی از مردم که مشترکاتی خاص دارند.

پایه‌گذاری

پایه‌گذاری حشد شعبی در عراق، سه مرحله داشته است:

دستور نخست‌وزیر

نوری مالکی نخست‌وزیر وقت عراق که فرماندهی نیروهای مسلح را نیز بر عهده داشت، طی حکمی فرمان تشکیل بسیج مردمی عراق برای رویارویی با تهدید داعش و جلوگیری از حمله به بغداد را صادر کرد. پس از این فرمان، نیروهای مردمی، بویژه با حضور کسانی که تجربه نظامی داشتند، شکل گرفت و به میدان جنگ با داعش روانه شد.^[۵]

فتوای آیت‌الله سیستانی

سه ماه پس از شروع فعالیت حشد شعبی، آیت الله سیستانی مرجع شیعه در نجف به وجوب کفایی جهاد، فتوا داد و از همه کسانی که توانایی جنگیدن داشتند، دعوت کرد، در کنار نیروهای ارتش به مقابله با داعش بپردازند. این فتوا نقش بسزایی در ترغیب مردم به پیوستن به حشد شعبی داشت و به آن، مشروعیت بخشید.^[۶]

مشروعیت قانونی

در سال ۲۰۱۵ هیئت‌ وزیران عراق تصویب کرد که سازمان حشد شعبی، سازمانی رسمی و مرتبط با نخست‌وزیر است. در پی این مصوبه این نیرو به‌صورت رسمی، بخشی از ساختار نیروهای مسلح عراق محسوب و وابسته به فرمانده کل نیروهای مسلح شد.^[۷]

ساختار

درباره تعداد نیروهای حشد شعبی، آمارهای متفاوتی از صد هزار تا دو و نیم میلیون نفر ارایه شده است. همه طوایف دینی از شیعه، سنی و مسیحی و همه قومیت‌ها از عرب، کرد و ترکمن در حشد شعبی حضور دارند.

نیروهای تشکیل‌دهنده حشد شعبی بر دو قسمند:

۱- گروه‌های مسلح شناخته‌شده.

۲- جوانانی که به دعوت مرجعیت به کمک ارتش آمده‌اند.

برخی از این گروه‌های مسلح عبارتند از:

کادر رهبری

دستاوردها

بسیج مردمی عراق در صحنه‌های مختلفی برای شکستن محاصره داعش یا آزادسازی شهرهای عراق نقش فعال داشته است. از جمله شکستن محاصره سامرا و آمرلی و آزادسازی جرف الصخر (که بعدها به جرف النصر شهرت یافت) و بیجی و جنوب موصل و فلوجه و دیگر مناطق به‌ویژه در دو استان صلاح الدین و الانبار. حشد شعبی در عملیات‌های مهمی از جمله «لبیک یارسول‌الله» ۱ و ۲ شرکت داشته است. آمریکا به موفقیت‌ها این عملیات‌ها اشاره کرد.^[۱۰]

آمار

• بسیج مردمی عراق تا پایان سال ۲۰۱۵ بیش از ۴ هزار شهید و ۸ هزار زخمی داشته است.^[۱۱]
• از نظر تعداد داوطلبان، استان بصره بیشترین سهم را داشته است. بنابر برخی آمار تعداد آنان تا نیمه سال ۲۰۱۵م.، ۷۰۰ هزار نفر بوده است.^[۱۲]
• حشد شعبی تا پایان سال ۲۰۱۵ یعنی پس از حدود ۵۵۰ روز از تأسیس خود، ۱۹ شهر عراق را آزاد ساخت و امنیت ۵۲ راه مواصلاتی میان شهرها را برقرار کرده است. مساحت مناطق آزاد شده ۱۷۵۰۰ کیلومتر مربع (یک سوم مناطق تحت اشغال داعش) است.^[۱۳]

جستارهای وابسته

پانویس

منابع

• مستند جدارالماء: مصاحبه با سران الحشد الشعبی
• ساختار حشد شعبی عراق؛ مهمترین گروه‌های تشکیل‌دهنده آن، خبرگزاری تسنیم.
• درباره ابومهدی المهندس، حبرگزاری ایرنا.
• مستند جدارالماء: مصاحبه با سران حشد شعبی و پایگاه اینترنتی حشد شعبی.
• الحشد الشعبی و کارکرد آن در بحران کشور عراق، مرکز بین المللی مطالعات صلح.
• تخریب ۳۰ مکان مذهبی عراق از سوی داعش، سایت خبری انتخاب.
• داعش قبر یونس پیامبر را منفجر کرد، سایت خبری انتخاب.

منبع : ویکی شیعه