مؤسس جنبش جهاد اسلامی فلسطین علاوه بر فرماندهی عملیات‌های ضد صهیونیستی، به دلیل نوع تفکر و جایگاهی که در میان جوانان داشت به هدفی برای موساد تبدیل شد و موساد گمان کرد با ترور وی می‌تواند اندیشه‌اش را ریشه‌کن کند.
ویژه‌نامه حمزه فلسطین – به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس ۲۶ اکتبر هر سال یادآور ترور «فتحی الشقاقی» موسس جنبش جهاد اسلامی فلسطین و اولین دبیرکل آن به دست عوامل موساد است؛ تروری که در سال ۱۹۹۵ یعنی ۲۵ سال پیش انجام شد.
مروری بر زندگینامه وی
بر اساس گزارش «فلسطین الیوم»، ریشه خانوادگی فتحی شقاقی به روستای «زرنوقه» در نزدیکی یافا در فلسطین اشغالی برمی‌گردد. این خانواده در پی اشغال فلسطین در سال ۱۹۴۸ معروف به «یوم النکبه» به شهر «رفح» در نوار غزه مهاجرت کرد و شقاقی در ۴/۱/۱۹۵۱ در رفح متولد شد.
خانواده وی از نظر مالی وضعیت ضعیفی داشتند و پدرش یک کارگر بود که در صحرای سینا کار می‌کرد. شقاقی در این خانواده مذهبی و مقید بزرگ شد و هنوز چندان قد نکشیده بود که در پانزده سالگی مادر خود را از دست داد.
وی به تحصیل خود ادامه داد و وارد دانشگاه «بیرزیت» (Birzeit) در کرانه باختری شد و پس از فارغ‌التحصیلی در رشته ریاضیات، در دو مدرسه قدس مشغول به کار شد. اما عطش وی به پزشکی باعث شد وی در سال ۱۹۷۴ وارد دانشکده پزشکی در دانشگاه «الزقازیق» شود و پس از فارغ‌التحصیلی در بیمارستانی در قدس مشغول شود؛ شقاقی پس از آن به عنوان پزشک متخصص اطفال در نوار غزه مشغول کار شد.
شقاقی با خانم «فتحیه الخیاط» از قدس ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک دختر به نام «خوله» و دو پسر به نام‌های «ابراهیم و اسامه» است.
فتحی شقاقی که هیچ گاه از مبارزه دست برنمی‌داشت به فاصله سال‌های ۱۹۸۳ و ۱۹۸۶ چندین بار بازداشت شد و در آگوست ۱۹۸۸ یعنی آغاز انتفاضه در فلسطین به اتهام رهبری آن، به لبنان تبعید شد.
وی در ابتدا تحت تأثیر اندیشه «اخوان المسلمین» مصر و پس از آن تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران قرار گرفت و با نوشتن کتابی با عنوان «امام خمینی… راه‌حل اسلامی و جایگزین» به الگوبرداری از انقلاب ایران دعوت کرد، کتابی که به خاطر نوشتن آن در ۱۹۷۹ در مصر دستگیر شد.
از بارزترین عملیات‌هایی که وی نظارت بر آن را بر عهده داست عملیات «بید لید» در تاریخ ۲۲/۱/۱۹۹۵ بود که طی آن ۲۲ نظامی صهیونیست کشته و ۱۰۸ نفر دیگر مجروح شدند. این عملیات باعث شد «اسحاق رابین» نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی دستور ترور فتحی شقاقی را صادر کند.
«انور محمد عطیه سکر» و «صلاح عبدالحمید شاکر» دو شهادت‌طلب فلسطینی بودند که در روز عملیات خود را به بزرگترین مرکز تجمع نظامیان صهیونیست در بیت‌لید در «نتانیا» واقع در فلسطین اشغالی رساندند و با دو انفجار بسیاری از آنها را کشته یا زخمی کردند؛ عملیاتی که رابین آن را با حمله دهها جنگنده برابر دانست.
نحوه ترور فتحی شقاقی
سال گذشته (۱۳۹۸ /۲۰۱۹) کانال ۱۳ تلویزیون رژیم صهیونیستی در گزارشی ۴۰ دقیقه‌ای برای اولین بار از رازهایی خونین و ترور اعضای مقاومت فلسطین از جمله فتحی شقاقی پرده برداشت؛ خبرگزاری فلسطینی «شهاب» این فیلم را با صداگذاری عربی بازپخش کرد.
بر اساس این گزارش، پس از عملیات بیت‌لید، «شفتای شاویط» رئیس وقت موساد پس از دیدارهایی با سران سیاسی موافقت لازم برای ترور شقاقی را کسب کرد و اعضای موساد به دمشق، محل زندگی فتحی شقاقی فرستاده شدند اما ناگهان «اوری ساگی» رئیس «امان» (اطلاعات نظامی اسرائیل) در آن زمان با ترور شقاقی در دمشق مخالفت و این عملیات لغو شد؛ بنابراین موساد دنبال تعیین مکان دیگری برای ترور رهبر وقت جهاد اسلامی افتاد.
در ادامه این گزارش آمده بود، فتحی شقاقی شخصی امنیتی بود که کمتر در اماکن عمومی ظاهر می‌شد و هیچ اطلاعاتی درباره خود یا برنامه کاری نمی‌داد و این کار را برای موساد سخت‌تر می‌کرد.
در نزدیکی‌های زمان انجام عملیات ترور، موساد که سفر شقاقی به لیبی آگاه شده بود مسیرهایی هوایی و زمینی که یک شخص می‌توانست در سوریه از آنها برای سفر به لیبی استفاده کند، مورد بررسی قرار داد. عناصر موساد در فرودگاه مالت ایتالیا (در مسیر بازگشت شقاقی از کنفرانسی در لیبی) منتظر شقاقی شدند زمانی که کاملا ناامید شده بودند ناگهان شخصی را دیدند که تنها نشسته بود – وی کلاه گیس و عینک گذاشته بود- شناسایی کردند؛ موساد همچنین دریافت نام مستعاری که شقاقی در گذرنامه خود استفاده کرده «ابراهیم شاویش» است.
فتحی شقاقی در ۲۶ سپتامبر ۱۹۹۵ یک اتاق در هتلی در مالت را برای یک شب گرفت و موساد همچنان او را تحت نظر داشت. زمانی که وی شب هنگام برای خرید به مرکز خریدی در این جزیره رفته بود، دو موتور سوار به او نزدیک شدند و شش گلوله به سمتش شلیک کردند و فورا به شهادت رسید.
پیکر فتحی شقاقی در «روضه الشهداء» اردوگاه فلسطینی «یرموک» در سوریه دفن شد.
شخصیت کاریزماتیک فتحی شقاقی
روزنامه «الاخبار» در گزارشی درباره وی نوشت، دلیل اینکه فتحی شقاقی به هدفی برای موساد تبدیل شد تنها عملیات بیت‌لید نبود بلکه محاسبات پیچیده‌تری نیز در کار بود. موساد به جنبش جهاد اسلامی به عنوان یک خطر غافلگیرکننده می‌نگریست نه به خاطر عملیات‌های نظامی که جهاد انجام می‌داد –که این ویژگی را بقیه گروه‌های فلسطینی نیز داشتند- بلکه به خاطر نوع تفکر و چشم‌اندازی که جهاد اسلامی داشت و دشمن صهیونیستی فکر می‌کرد با ترور شقاقی، این تفکر را ریشه‌کن خواهد کرد زیرا شقاقی موفق شده بود در میان جوانان در فلسطین و خارج آن برای خود جایی باز کند.
در ادامه این گزارش آمده است، در زمینه شخصی فتحی شقاقی شخصیتی کاریزماتیک داشت که کمتر در میان دیگر رهبران مقاومت پیدا می‌شود. وی توانسته بود به صورت همزمان فرمانده مردمی و دبیرکل یک جنبش فلسطینی و در عین حال یک متفکر دارای دیدگاه و پروژه بیداری نه در سطح فلسطین بلکه در سطح کشورهای عربی و اسلامی باشد. پژوهش‌های وی بسیاری از بحران‌ها در زمینه‌های مختلف را در بر می‌گرفت و این شهید درباره افغانستان، ترکیه، لبنان و غیره نوشته است.
الاخبار افزود، شقاقی این خصوصیت متمایز را داشت که نتنها وارد سوال‌های سخت نمی‌شد بلکه جرأت پاسخ دادن به این سوال‌ها در جریانی مخالف با جریان رایج در جنبش اسلامی را از باب یک نصیحت‌گر داشت نه منتقد. او توانست نزاع با دشمن صهیونیستی را در چارچوب نزاع با پروژه غربی قرار دهد که تنها فلسطین را هدف نگرفته بلکه هدف آن تمام منطقه عربی و اسلامی است.
در ادامه این گزارش آمده، اسلام از نظر شقاقی علاوه بر دینی که خداوند نازل کرده، یک چارچوب تاریخی و تمدنی را تشکیل می‌داد که امت مورد هدف هجمه غرب، در اطراف آن جمع شده‌اند از این رو اسلام می‌تواند اهرمی باشد که توانایی‌های امت در مقابله با پروژه غرب را متحد کند.
رویکرد ایدئولوژیک و اهداف
تأسیس جهاد اسلامی ثمره گفت‌وگوی فکری و مبارزه سیاسی برخی چهره‌های فلسطینی هنگام تحصیل در مصر در اواخر دهه هفتاد میلادی و اوایل دهه هشتاد است که در رأس آن فتحی شقاقی قرار دارد و عنوان مؤسس این جنبش را به خود اختصاص داده است.
شبکه «الجزیره» در تشریح مواضع ایدئولوژیک این جنبش گزارش کرد، جهاد اسلامی، فلسطین را سرزمینی عربی-اسلامی می‌داند که از بحر (دریای مدیترانه) تا «نهر» (رود اردن) کشیده شده و واگذاری هر وجب از آن شرعا حرام است؛ حضور رژیم صهیونیستی در این سرزمین یا به رسمیت شناختن آن نیز حرام است.
جهاداسلامی اهداف خود را کار در راستای آزادسازی کامل فلسطین، نابودی رژیم صهیونیستی، ایجاد حکومت اسلامی در سرزمین فلسطین با هدف تحقق آزادی، عدالت و مساوات معرفی می‌کند.
این جنبش تأکید می‌کند که برای تحقق اهدف خود به جهاد مسلحانه علیه اهداف و منافع دشمن صهیونیستی اعتقاد داد و برای آماده کردن ملت و جذب آنها به صفوف جهاداسلامی تلاش می‌کند. جهاد اسلامی وحدت قوای اسلامی و ملی در فلسطین را شرطی اساسی برای ادامه جهاد در برابر دشمن صهیونیستی می‌داند و اعلام می‌کند، تمامی پروژه‌هایی که موجودیت رژیم صهیونیستی را به رسمیت میشناسند یا از حق ملت فلسطین می‌کاهند، باطل و مرفوض است.
جهاد اسلامی از زمان تأسیس، رژیم صهیونیستی را نوک پیکان پروژه استعماری غرب معرفی کرد و افزود، ادامه حضور این رژیم در سرزمین فلسطین و در قلب وطن اسلامی به معنای ادامه هینمه غرب است.
پس از شهادت فتحی شقاقی، «رمضان عبدالله شلح» دبیرکلی این جنبش را بر عهده گرفت. رمضان عبدالله در ماه ژوئن سال جاری میلادی درگذشت و دبیرکل فعلی جهاداسلامی «زیاد النخاله» است.
دبیرکل سابق جنبش جهاد اسلامی که شب گذشته دارفانی را وداع گفت تلاش‌های زیادی برای حمایت از مسأله فلسطین و حل اختلافات میان گروه‌های فلسطینی و اتحاد در برابر رژیم صهیونیستی از خود نشان داد.
شنبه شب جنبش جهاد اسلامی از درگذشت «رمضان عبدالله شلح» دبیرکل سابق این جنبش خبر داد. در همین خصوص «نافذ عزام» عضو دفتر سیاسی جنبش جهاد اسلامی فلسطین اعلام کرد که رمضان شلح در یکی از بیمارستان‌های لبنان درگذشت و قرار است در سوریه به خاک سپرده شود و مجلس عزایی برای وی در شهر غزه برگزار خواهد شد.
رمضان شلح شخصیتی بود که برای حل اختلافات میان گروه‌های فلسطینی تلاش زیادی کرد به طوری که محمود عباسرئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در پیام تسلیت خود به مناسبت درگذشت رمضان شلح خاطرنشان کرد که یکشخصیت ملی بزرگ از دست رفت.
رمضان شلح، استاد اقتصاد دانشگاه غزه از پایه‌گذاران جنبش جهاد اسلامی فلسطین بود که پس از شهادت «فتحی شقاقی» رهبر و پایه گذار این جنبش، دبیرکلی آن را از سال ۱۹۹۵ میلادی (۱۳۷۴) بر عهده داشت.
موضع گیری‌های دبیرکل سابق جنبش جهاد اسلامی در حمایت از مسأله فلسطین به ویژه مسأله قدس اشغالی شهره عام و خاص بود به طوری که در یکی از مصاحبه‌های خود خاطرنشان کرد: قدس برای من بخشی از دین و عقیده شخصی‌ام به شمار می‌رود. کسی که می‌گوید باید از قدس دست کشید گویی به من می‌گوید باید سوره إسراء را از قرآن کریم حذف کرد.
رمضان شلح تلاش‌های زیادی برای پایان دادن به شکاف داخلی میان جنبش‌های فتح و حماس که از سال ۲۰۰۷ آغاز شده بود از خود نشان داد.
زندگینامه، تحصیلات و فعالیت‌های سیاسی
وی متولد سال ۱۹۵۸ در منطقه الشجاعیه واقع در شرق شهر غزه بود و تمام مراحل ابتدایی آکادمیک خود را در نوار غزه گذراند. رمضان شلح برای تکمیل تحصیلات دانشگاهی خود در رشته اقتصاد در پایان دهه هفتاد به مصر سفر کرد. وی در جریان تحصیل در مصر، با فتحی شقاقی که بعدها جنبش جهاد اسلامی را بنیان نهاد آشنا شد. فتحی شقاقی در همان دانشگاه در حال گذراندن دروس پزشکی بود.
بعد از آن دیدار دوستی پایداری میان شلح و شقاقی به وجود آمد. در سال ۱۹۷۸ شلح، پیشنهاد تأسیس یک نهاد نظاممند را به شقاقی داد. شقاقی در آن زمان رئیس یک گروه به اسم «الطلائع الإسلامیه» بود و بعدها دهها تن از دانشجویان فلسطینی در دانشگاه‌های مصر به آن پیوستند و زمینه لازم برای تشکیل جنبش جهاد فراهم شد.
در سال ۱۹۸۱ رمضان شلح مدرک خود را از دانشگاه الزقازیق مصر در رشته اقتصاد گرفت و بعد از فارغ‌التحصیلی به نوار غزه بازگشت و به عنوان استاد بخش اقتصاد در دانشگاه اسلامی نوارغزه مشغول به تدریس شد.
در آن دوره، رمضان شلح با ایراد سخنرانی‌های خود با محوریت مقاومت علیه اشغالگران رژیم صهیونیستی معروف شد که همین مسأله خشم صهیونیست‌ها را برانگیخت. در آن دوره رمضان شلح از فعالیت در داخل این دانشگاه منع شد.
رمضان شلح و زیاد نخاله دبیرکل کنونی جنبش جهاد اسلامی
وی در سال ۱۹۸۶ نوار غزه را به مقصد لندن برای تکمیل تحصیلات دانشگاهی خود ترک کرد و مدرک دکترایش را در رشته اقتصاد در سال ۱۹۹۰۰ گرفت.
شلح در همان دوره اقامت در لندن نیز فعالیت‌های دینی خود را ادامه داد و انگلیس را به مقصد کویت ترک کرد. وی به مدت ۲ سال (۱۹۹۳-۱۹۹۵۵) به عنوان استاد پژوهش‌های خاورمیانه در دانشگاه فلوریدا مشغول به تدریس بود.
شلح در سال ۱۹۹۵ آمریکا را به مقصد سوریه ترک کرد. شلح و شقاقی بعد از دیدار با یکدیگر، به مدت ۶ ماه، تلاش‌های مضاعفی برای تقویت جنبش جهاد اسلامی از خود نشان دادند. در آن سال سرویس جاسوسی رژیم صهیونیستی شقاقی را ترور کرد و اعضای جنبش جهاد اسلامی، شلح را به عنوان دبیرکل این جنبش انتخاب کردند.
وی تا ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۸ در این منصب بود و بعد از ابتلا به بیماری، زیاد نخاله به عنوان دبیرکل جنبش جهاد اسلامیانتخاب شد.
رمضان شلح به دلیل نقش مؤثر در حمایت از فلسطین و مبارزه با رژیم صهیونیستی از سوی دفتر تحقیقات فدرال آمریکا (اف. بی. آی) تحت تعقیب قرار گرفت.
ارتباط با ایران و قدردانی از حمایت‌های تهران
رمضان شلح نیز مانند دیگر رهبران فلسطینی بر نقش ایران در حمایت از مسأله فلسطین در برابر رژیم صهیونیستی تاکید داشت.
به عنوان مثال، رمضان شلح زمانی که دبیرکلی جنبش جهاد اسلامی فلسطین را بر عهده داشت در سال ۱۳۹۴ در گفتگو با شبکه المیادین در خصوص رابطه با ایران گفت: روابط ما با ایران خوب است. ما با مسئولان ایرانی دیدار داریم. ما باوزیر خارجه ایران ارتباط و تماس داریم. زمان جنگ غزه، وزیر خارجه ایران سه بار با من تماس گرفت. بعد از امضای توافق هسته‌ای که محمدجواد ظریف به دمشق آمد من در دمشق حضور داشتم و دیداری میان من و وزیر خارجه ایران انجام شد. در این دیدار ما درباره بسیاری از مسائل صحبت کردیم. مسائلی همچون اوضاع فلسطین، نیازهای ملتفلسطین، سازندگی، میزان ویرانی که ایجاد شده است و اینکه هیچکس دست کمک به سوی ملت فلسطین دراز نمی‌کندصحبت کردیم. ما به وزیر خارجه ایران در خصوص دستیابی به توافق هسته‌ای تبریک گفتیم. ظریف با دقت به سخنان ما گوش داد.
وی افزود: در دیدگاه و راهبرد ایران، فلسطین جایگاه ویژه ای قرار دارد. از این رو ما همیشه می‌گوییم اینکه ایران همیشه سخن از نابودی اسرائیل می‌گوید این مساله ناشی از آن است که ایران به خطر اسرائیل برای امت اسلامی و منطقه آگاهی دارد.
رمضان شلح در سال ۱۳۹۵ نیز با سفر به تهران با محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران و دیگر مقامات کشورمان دیدار کرد.
وی در این سفر و در جریان دیدار با دکتر علی اکبر ولایتی خاطرنشان کرد: می‌دانیم جمهوری اسلامی ایران در شرایط سختی قرار داشته است و توطئه‌های فراوانی را پشت سر گذاشته، اما امید مسلمانان به ایران است و از اهتمام مسئولان عالی نظام و به ویژه رهبر معظم انقلاب تقدیر و تشکر می‌کنیم.
در نهایت باید گفت که درگذشت رهبران مقاومت در فلسطین و یا هر کشور دیگری که در محور مقاومت قرار دارد نه تنها باعث نمی‌شود که راه و مسیر مقاومت سست و متزلزل شده بلکه به عزم و اراده رهروان آن افزوده و باعث می‌شود نسل جدید در این کشورها بیش از هر زمان دیگر در این مسیر گام بردارند.
منبع : خبرگزاری مهر